Yoga en piano

Ik beoefen zelf al een hele tijd yoga, ik kan me zelfs niet meer exact herinneren wanneer ik er voor het eerst mee in contact kwam. Het was tijdens mijn muziekstudies aan het Lemmensinstituut dat ik voor het eerst wat aarzelend en onwennig een yogales bij Miriam van Mangala volgde. Dat was de start van een interessante ontdekkingsreis die nog lang niet ten einde is! Yoga helpt me onder andere om mijn houding te verbeteren, mijn concentratie te optimaliseren en rust te kunnen vinden op zenuwslopende momenten zoals examens en concerten.

Bij yoga speelt je adem een belangrijke rol. Die verbindt je met je lichaam, zorgt voor een evenwichtige opbouw van houdingen en brengt je naar een diepere ontspanning. Muziek ademt ook. Het duidelijkste voorbeeld hiervan zijn zangers en blazers, die fysiek moeten ademen om een klank te produceren. Ook bij andere instrumenten wordt er vaak verwezen naar de natuurlijke adem die in muziek zit. "Speel zoals je zingt" wordt gezegd om een hoop noten op de partituur te laten klinken als muziek. Muziek die niet ademt, klinkt vaak vreemd of overtuigt ons niet als toehoorder. Door bij yoga bewuster met mijn adem bezig te zijn, helpt dit me om muzikaler te kunnen spelen.

Bij yoga is er ook een link tussen adem en beweging. En er is dus een link tussen muziek en adem, zoals ik hierboven beschreef. Dit maakt dat ik me tijdens het musiceren niet enkel bewust ben van de beweging die strikt noodzakelijk is om mijn instrument te kunnen bespelen, maar dat mijn hele lichaam betrokken is bij de muziek. Tijdens het spelen komen er dan ook vaak 'beelden' in me op van yogahoudingen of de energie die ik bij een bepaalde houding ervaar. En omgekeerd 'hoor' ik tijdens mijn yogabeoefening vaak muziek die een in mijn ogen gelijkaardige beweging bevat.

Bij yoga leerde ik ook dat de weg belangrijker is dan het doel. Je kan een houding aanpassen zodat die voor jou op dat moment het best werkt. Zo wordt je yogabeoefening erg persoonlijk: de persoon naast jou doet dan wel dezelfde houding, maar aangezien iedereen uniek is zijn er subtiele aanpassingen waardoor geen enkele houding hetzelfde is. En een houding 's ochtends vlak na het opstaan, met nog stramme spieren, gaat ook helemaal anders zijn dan bijvoorbeeld na een wandeling.

Zo ook bij muziek. We moeten niet streven naar één definitieve uitvoering. Een uitvoering kan afhangen van zo veel factoren: de persoon die speelt, de piano waarop je speelt, de ruimte waarin je speelt, het publiek waarvoor je speelt, het tijdstip waarop je speelt, ... Als je als muzikant bewust in het moment kan zijn, creëer je op dat moment de best mogelijke uitvoering voor die gelegenheid. En een volgende uitvoering kan dan weer helemaal verschillend zijn en dat is helemaal ok. Op die manier valt er ook prestatiedruk weg, omdat ieder moment uniek is. Dit ontdekte ik tijdens het schrijven van mijn masterscriptie, waarbij ik verschillende opnames van éénzelfde stuk met elkaar vergeleek. Het opmerkelijkste was dat de grootste verschillen niet zaten tussen verschillende pianisten onderling, maar bij éénzelfde pianist waarvan ik drie verschillende uitvoeringen van hetzelfde stuk kon terugvinden.

Toen Miriam me enkele jaren geleden voorstelde om samen 'iets te doen met yoga en piano', zag ik dat dan ook helemaal zitten, ook al was dat in eerste instantie buiten mijn (onze?) comfortzone. Het was even zoeken naar een goed concept, maar ondertussen hebben we er allebei veel plezier aan en kijken we er steeds naar uit om een volgende editie in elkaar te steken. Ik probeer daarbij de muziek te selecteren op twee manieren.

In de eerste plaats ga ik uiteraard op zoek naar muziek die bij de yogahoudingen past. Daarvoor maak ik gebruik van de spontane associaties die ik zelf maak terwijl ik muziek speel of yoga beoefen. Maar deze associaties zijn heel persoonlijk, ik probeer er dan ook op te letten dat ze toch algemeen genoeg zijn zodat ze hopelijk voor zo veel mogelijk deelnemers ook werken. Het is belangrijk dat de muziek de houdingen ondersteunt, maar langs de andere kant mag de muziek ook niet te veel afleiden. Minimal music lijkt dan erg geschikt, maar er zijn ook heel wat geschikte klassiekere muziekstukken.

Ten tweede zorg ik ervoor dat de muziekstukken ook bij elkaar passen, net alsof ik een concertprogramma zou samenstellen. Geen willekeurig bij elkaar geraapte muziek dus, maar muziek die een mooi geheel vormt en op een logische manier na elkaar komt. Zo proberen we ook om met de muziek een zekere structuur in de les te brengen, bijvoorbeeld hetzelfde muziekstuk aan het begin als aan het einde van de les of een muziekstuk dat steeds terugkeert bij een tussentijds ontspanningsmoment.